Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
συμμετοχὴ στὴν Ἀμφικτιονία αὐτὴ ἦταν νὰ εἶναι τὰ μέλη φυλὲς μόνο ἑλληνικές. οὐδέποτε συμπεριλήφθηκε σὲ ἀμφικτιονίες κράτος μὴ ἑλληνικό. ὁ ἰσχυρὸς ἑταῖρος τῆς Ἀμφικτιονίας τῶν Δελφῶν ἢ Πυλῶν ἦταν κατὰ καιροὺς ἄλλος. ἀπὸ τὸ 346 π.Χ. ἦταν ὁ Φίλιππος καὶ στὴ συνέχεια ὁ Μ. Ἀλέξανδρος καὶ οἱ διάδοχοί του βασιλεῖς τῆς Μακεδονίας. μὲ ἀφετηρία τὴν Ἀμφικτιονία αὐτὴ τῶν Δελφῶν ἢ Πυλῶν οἱ δυὸ μεγάλοι βασιλεῖς τῆς Μακεδονίας ἥνωσαν τὴ μητροπολιτικὴ Ἑλλάδα σ᾽ ἕνα κράτος. ἤθελαν, ἀντὶ νὰ φαίνεται κατάκτησι τῶν Μακεδόνων, νὰ φαίνεται ἐπέκτασι τῆς Ἀμφικτιονίας.
Τὸ Πάριον Χρονικόν1, μιὰ συνοπτικὴ ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ ἔθνους γραμμένη τὸ 264 π.Χ., ἀνάγει τὴν ἵδρυσι τῆς Ἀμφικτιονίας τῶν Δελφῶν στὸ γιὸ τοῦ Δευκαλίωνος Ἀμφικτίονα κατὰ τὸ ἔτος 1522 π.Χ.. ἡ ἀλήθεια ὅμως εἶναι ὅτι οὔτε στὰ Ὁμηρικὰ ἜπηἸλιάδα καὶ Ὀδύσσεια οὔτε στοὺς μεταγενεστέρους Ὕμνον εἰς Ἀπόλλωνα καὶ Ὕμνονεἰς Δήμητρα, κείμενα τοῦ Ζ’ π.Χ. αἰῶνος, οὔτε σὲ κανένα ἄλλο κείμενο ἀρχαιότεροτοῦ Ἡροδότου (430 π.Χ.) φαίνεται πουθενὰ καμμιὰ ἀμφικτιονία. ὁ θεσμὸς τῆςἀμφικτιονίας, ποὺ μνημονεύεται γιὰ πρώτη φορὰ ἀπὸ τὸν Ἡρόδοτο, ὑπολογίζω νὰεἶναι τῶν ἀρχῶν τοῦ F’ π.Χ. αἰῶνος. τότε καὶ τὸ ὄνομα Ἕλληνες ἐμφανίζεται γιὰπρώτη φορὰ ὡς γενικὸ ὄνομα τοῦ Ἑλληνικοῦ ἔθνους. καὶ μᾶλλον αὐτὲς οἱἀμφικτιονίες συνετέλεσαν στὴν καθιέρωσι αὐτοῦ τοῦ ἐθνικοῦ ὀνόματος Ἕλληνεςκαὶ Ἑλλάς.
Ὄνομα ἐτυμολογικῶς ὁμόρριζο καὶ σημασιολογικῶς συνώνυμο μὲ τὸ ἀμφικτίονεςσυναντᾶται καὶ στὸν Ὅμηρο καὶ σὲ μεταγενεστέρους ποιητὰς καὶ συγγραφεῖς τὸπερικτίονες2. οἱ προθέσεις ἀμφὶ καὶ περὶ ὡς πρῶτα συνθετικὰ τῶν δυὸ ὀνομάτωνεἶναι ταυτόσημες. τὸ δεύτερο συνθετικὸ εἶναι ἀρχαϊκὴ μετοχὴ τοῦ ῥήματος κτίω ἢἀργότερα κτίζω˙ δηλαδὴ “οἰκῶ”, “κατοικῶ”, “περιοικῶ”, “πολίζω”, “κατοικίζω”. δὲνγνωρίζει ὅμως ὁ Ὅμηρος καὶ τὸ θεσμὸ τῆς ἀμφικτιονίας ἢ περικτιονίας ὡςσυνασπισμοῦ. ἄλλες ὁμόρριζες λέξεις στὸν Ὅμηρο εἶναι τὸ περικτίται3, ὄνοματαυτόσημο μὲ τὰ περικτίονες καὶ ἀμφικτίονες, δηλαδὴ “γείτονες”, καὶ τὸ ἐυκτιμένηἢ ἐυκτίμενον (ἐννοεῖται πόλις ἢ πτολίεθρον)4, δηλαδὴ πόλι κτισμένη καλὰ καὶὄμορφα καὶ σὲ καλοδιαλεγμένη θέσι. ἐννοεῖται ἀρχικὴ αὐθεντικὴ καὶ σωστὴ γραφὴτῶν ὀνομάτων εἶναι περικτίονες καὶ ἀμφικτίονες, τὸ -κτί- μὲ ι ἰῶτα, καὶ ὄχι μὲ ὗψιλόν. ἡ γραφὴ μὲ υ (ἀμφικτύονες - ἀμφικτυονία) εἶναι μεταγενέστερη καὶ σφαλερή˙ἕνα ἰωτακιστικὸ λάθος τῆς ἑλληνιστικῆς ἐποχῆς, ποὺ συναντᾶται γιὰ πρώτη φορὰστὶς ἐπιγραφὲς τοῦ Γ’ καὶ Β’ π.Χ. αἰῶνος Δήλου 2374 (CIG 2,300) ποὺ εἶναι τὸπερίφημο Πάριον Χρονικόν, καὶ Δελφῶν 1688 (CIG 1,807). στὴ δεύτερη αὐτὴἐπιγραφὴ ὅμως τοῦ B’ π.Χ. αἰῶνος, ἕνα χαρακτικὸ κείμενο ἄμεσο καὶ αὐτόγραφο, τὶςπερισσότερες φορὲς ἡ λέξι ἀνευρίσκεται μὲ τὴν ἀρχική της καὶ αὐθεντικὴ γραφὴἀμφικτίονες μὲ ι ἰῶτα. τὸ λάθος μὲ ὗ ψιλὸν πρέπει νὰ ἔγινε κατὰ τὸν Γ’ π.Χ. αἰῶνακαὶ νὰ ἐξαπλώθηκε μὲ τὴ συνεχῆ χειρόγραφη παράδοσι.
Ἡ μεγαλείτερη μακροχρονιώτερη καὶ καλλίτερα ὠργανωμένη Ἀμφικτιονία τῶνΔελφῶν ἢ Πυλῶν (=Θερμοπυλῶν) εἶναι καὶ ἡ περισσότερο μαρτυρημένη στ᾽ ἀρχαῖακείμενα. γράφουν γι᾽ αὐτὴ πρῶτος ὁ Ἡρόδοτος κι ἔπειτα οἱ Ἀριστοτέλης, Αἰσχίνης,Δημοσθένης, Πολύβιος, Διονύσιος Ἁλικαρνασσεύς, Στράβων, Πλούταρχος,Παυσανίας, Ἁρποκρατίων, τὸ Πάριον Χρονικόν, καὶ πλῆθος ἄλλων Ἐπιγραφῶν τῶνΔελφῶν, τῆς Φωκίδος, τῆς Ἀττικῆς, τῆς Ἀργολίδος, καὶ τῆς Δήλου5. ἡ Ἀμφικτιονίατῶν Δελφῶν ἢ Πυλῶν ὡς ἐθνικὸς πολιτικὸς καὶ στρατιωτικὸς συνασπισμὸς λεγότανἔτσι Ἀμφικτιονία ἢ Κοινὸν τῶν Ἀμφικτιόνων ἢ Ἀμφικτιονικὸν Συνέδριον ἢ Σύνταγμα ἢΣύστημα. εἶχε γενικὴ συνέλευσι δύο φορὲς τὸ χρόνο, τὴν ἄνοιξι στὶς Πύλες, δηλαδὴστὴν πόλι Ἀνθήλη τῶν Θερμοπυλῶν, κι αὐτὴ λεγόταν ἐαρινὴ Πυλαία σύνοδος, καὶ τὸφθινόπωρο στοὺς Δελφούς, κι αὐτὴ λεγόταν μετοπωρινὴ Δελφικὴ σύνοδος. τὰ μέληλέγονταν Ἀμφικτίονες. κάθε κράτος - μέλος ἐκπροσωποῦνταν ἀπὸ μιὰἀντιπροσωπία, ποὺ εἶχε μία μόνο ψῆφο. κύριοι κι ἀποφασιστικοὶ ἀντιπρόσωποι ἑνὸςμέλους ἦταν οἱ ἱερομνήμονες, ἐνῷ σύμβουλοι καὶ συνήγοροί τους ἦταν οἱ πυλάγοροι(=οἱ ἀγορεύοντες εἰς τὰς Πύλας). ἀνευρίσκονται καὶ τὰ ῥήματα ἱερομνημονεύω,ἱερομνημονῶ, πυλαγορῶ, ποὺ σημαίνουν “ἀσκῶ τὸ ἔργο τοῦ ἱερομνήμονος” ἢ“χρηματίζω ἱερομνήμων ἢ πυλάγορος”. ὑπῆρχαν ἀμφικτιονικὴ ἐκκλησία,ἀμφικτιονικὸν ταμιεῖον, ἀμφικτιονικαὶ κατασκευαὶ (δηλαδὴ κτήρια καὶ ἄλλεςἐγκαταστάσεις), ἀμφικτιονικὰ ἱερά, ἀμφικτιονικὸς στρατός, αἱρετὸς ἀμφικτιονικὸςστρατηγός, ποὺ μερικὲς φορὲς ἐπιψηφιζόταν καὶ ὡς στρατηγὸς αὐτοκράτωρ, δηλαδὴπληρεξούσιος καὶ πρωτόβουλος στὶς διαπραγματεύσεις, καὶ τέτοιος μνημονεύεται ὁΚόττυφος, γίνονταν ἀμφικτιονικοί πόλεμοι, ἦταν θεσπισμένοι ἀμφικτιονικοὶ νόμοικαὶ ἀμφικτιονικὰ δόγματα, δηλαδὴ ἀποφάσεις καὶ δεδικασμένα, ὑπῆρχε καὶλειτουργοῦσε δίκαιον τῆς ἀμφικτιονίας, γίνονταν ἀμφικτιονικαὶ δίκαι, ὅπουἐκδικάζονταν ἀμφικτιονικὰ ἐγκλήματα (=ἐγκλήσεις).
Ἡ μετὰ τὸ Φίλιππο καὶ τὴν ἐθνικὴ ἕνωσι τῶν Ἑλλήνων Ἀμφικτιονία τῶν Δελφῶνἦταν θεσμὸς χωρὶς πολιτικὸ καὶ στρατιωτικὸ περιεχόμενο. ἐπίσης καὶ ἡ ἐπὶ ΚαίσαροςΑὐγούστου Ἀμφικτιονία. ἦταν μόνο θεσμὸς γιὰ τελετὲς καὶ πανηγύρεις.
Στὰ χρόνια μας οἱ ὅροι Ἀμφικτίονες καὶ Ἀμφικτιονία δίνονται ὡς ἀρχαιοπρεπεῖςὀνομασίες σὲ μὴ πολιτικὲς καὶ στρατιωτικὲς μήτε συνδικαλιστικὲς ὁμοσπονδίεςκοινωνικοῦ ἢ πολιτιστικοῦ περιεχομένου καὶ ἀποστολῆς, ὅπως ἡ παροῦσαἈμφικτιονία Συλλόγων Ἐθελοντῶν Αἱμοδοτῶν Ἑλλάδος.
.jpg)
