Κάπου εδώ στις παρυφές του Βερτίσκου, στην καρδιά της σερραϊκής κοιλάδας, στα σύνορα με τη Θεσσαλονίκη, η ζωή κυλά απλά, καθημερινά, ανθρώπινα. Τα εύφορα χωριά της Βισαλτίας αναβλύζουν μνήμες καπνού και ιαματικά θερμά νερά, διατηρούν στενή σχέση με τα έθιμα, σπέρνουν τη γη, έχουν για ορίζοντα την απέραντη πεδιάδα που υδροδοτεί ο περίφημος Στρυμόνας.

Στην πρωτεύουσα Νιγρίτα ξεκινά το ταξίδι. Στην πατρίδα της χιλιοτραγουδισμένης Γερακίνας που κίνησε να φέρει κρύο νερό και έπεσε στο πηγάδι. Η ξακουστή για την ομορφιά της νεαρή ήταν υπαρκτό πρόσωπο που έζησε στα 1850 και έχασε τη ζωή της στα 16 της χρόνια, στο επίσης υπαρκτό πηγάδι, που εντοπίζεται πάνω από την
πλατεία Μπογατσοπούλου, πίσω από την πιάτσα των ταξί.

Συνορεύει από το 2001 με το Λαογραφικό Μουσείο Νιγρίτας (ουσιαστικά μια αναπαράσταση αστικής οικίας), ενώ παραδίπλα ορθώνεται το ξασπρισμένο καπνομάγαζο που έχει μετουσιωθεί σε χώρο πολιτισμού. Κάθε χρόνο τον Σεπτέμβρη διοργανώνονται εδώ τα Γερακίνεια, οι εκδηλώσεις που αφορούν στην αναπαράσταση του δρώμενου και συνοδεύονται με γλέντι και παραδοσιακά φαγητά.

Σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του αστικού κέντρου ορθώνονται κατά διαστήματα νεοκλασικά και καπνομάγαζα που μαρτυρούν την οικονομική ευμάρεια που γνώρισε η Νιγρίτα στις αρχές του 20ού αιώνα. Η δε ουσία της σύγχρονης πόλης ξετυλίγεται γύρω από τον Αγιο Αθανάσιο που κοιτά κατάματα την παλαίστρα στην οποία διαδραματίζεται το κορυφαίο τοπικό δρώμενο των πεχλιβάνηδων.

Του Αγίου Αθανασίου, λοιπόν, και του Αγίου Θωμά, δεκάδες παλαιστές από την Ελλάδα και τις γύρω βαλκανικές χώρες αναβιώνουν το πανάρχαιο άθλημα της παραδοσιακής πάλης διεκδικώντας παράλληλα υψηλά χρηματικά έπαθλα. Οι γυμνοί από τη μέση και πάνω αθλητές αλείφουν τα σώματά τους με λάδι και μάχονται σώμα με σώμα, επιδιδόμενοι σε μια σειρά από δεξιοτεχνικές λαβές.

Νταούλια, ζουρνάδες, φαΐ και ποτό εντείνουν τον ενθουσιασμό, «συστατικά» που συνιστούν αναπόσπαστο κομμάτι στις εμποροπανηγύρεις που διοργανώνονται και στη γειτονική Μαυροθάλασσα. Ακρως ιδιαίτερα και τα Μπαμπούγερα της άνοιξης στο Φλάμπουρο, οι εκστασιασμένοι τραγόμορφοι, δηλαδή, που αφυπνίζουν τη γη με τα κουδούνια τους, παραπέμποντας στις αρχαίες τελετές που αναβιώνουν με πιστότητα στις βορειοελλαδίτικες γεωργικές κοινωνίες.

Θα δεις και τον Αϊ-Γιώργη του 16ου αι. με τις τοιχογραφίες, θα κάνεις και μια στάση στον ιππικό όμιλο και ή θα «κινήσεις» δυτικά προς Τερπνή (για να αποδώσεις φόρο τιμής στον κλειδωμένο αρχαιολογικό χώρο), ή θα συνεχίσεις δυτικά για Θερμά. Μάντεψε, μάντεψε. Εδώ βρίσκονται οι πηγές των θερμών ιαματικών νερών της Νιγρίτας, που μαζί με αυτά του Σιδηροκάστρου και του Αγκίστρου, ολοκληρώνουν το τρίπτυχο του θερμαλισμού του νομού.

Κάτω από τα Θερμά, χαμηλά στην πεδιάδα, μια χούφτα νοικοκυρεμένα σπίτια καταδεικνύουν το χωριουδάκι του Αχινού. Ανάμεσά τους και στο σημερινό Νέο Σκοπό, εκτείνονταν από αρχαιοτάτων χρόνων η Κερκινίτιδα λίμνη των Σερρών (ή λίμνη του Αχινού), μέχρι που αποξηράνθηκε για τη δημιουργία καλλιεργήσιμης γης κατά τα έτη 1931-’36.

Η πρώτη ιστορική αναφορά για την ύπαρξή της γίνεται τον 2ο μ.Χ αι. και πιστοποιεί πως εκεί λειτουργούσαν τα ναυπηγεία του Φιλίππου και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οι τριήρεις των οποίων κατέβαιναν τον πλωτό τότε Στρυμόνα και κατέληγαν στο νευραλγικής σημασίας λιμάνι της Αμφίπολης. Τα μόνα ίχνη της φαίνονται στα έλη που δημιουργούνται ανάμεσα στα δύο χωριά.

Στα μέσα του 15ου αι. η συγκεκριμένη περιοχή αποτελούσε φέουδο της Μάρως, της χριστιανής Ελληνοσερβίδας μητριάς του Μωάμεθ Β’ του Πορθητή (σύζυγος του Μουράτ Β') η οποία έμεινε στην ιστορία ως προστάτιδα των χριστιανών.

Στη Δάφνη την είχε εγκαταστήσει, και εκεί, στο κέντρο του χωριού, πλάι στα μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής αρχοντικά βλέπεις τα υπολείμματα του τριώροφου, κάποτε, βυζαντινού πύργου που φέρει το όνομά της.

Στα 5’ λεπτά απόσταση με Ι.Χ., στον γειτονικό οικισμό Ορέσκεια, τοποθετείται και το ενδιαφέρον σπηλαιοεκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας.

Για ταμπέλες ούτε λόγος, γι’ αυτό ακολουθείς τις άκρως κατατοπιστικές οδηγίες που πήραμε απ’ το «Στέκι»: ευθεία από τον Πύργο της Μάρως ώσπου συναντάς το ρέμα και πριν το μαντρί, στον χωματόδρομο δεξιά.

Στην επόμενη διασταύρωση με το γεφυράκι πάλι δεξιά, στα 50μ στη διχάλα αριστερά και... έφτασες! Ακούγεται πιο περίπλοκο απ’ ό,τι είναι, όμως δύσκολα το βρίσκεις με διαφορετικό τρόπο.

Υπερυψωμένο πάνω στα βράχια το άλλοτε αγιογραφημένο ασκηταριό αποτελούσε κρησφύγετο των κατοίκων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Οι ξεθωριασμένες κορνίζες και η κατάνυξη απομένουν... και η χαρά σ’ όποιον το βρει παρά τις «αντίξοες συνθήκες».

Από τις πλαγιές του Βερτίσκου καλωσόρισες στα Κερδύλλια όρη! Σκαρφαλωμένο στις απολήξεις τους, το Αηδονοχώρι, με τις τέσσερις οθωμανικές κρήνες και την εκκλησία της Παναγίας με το περήφανο καμπαναριό. Από δω ψάχνεις για τα ερείπια της Αρχαίας Τραγίλου. Τα διάσπαρτα σημάδια της αρχαίας Βισαλτίας ξετυλίγονται και στους αρχαιολογικούς χώρους της Βέργης (στα όρια της κοινότητας του Νέου Σκοπού) και της Τερπνής (στα όρια του ομώνυμου δημοτικού διαμερίσματος - στον λόφο Παλαιόκαστρο).

Αν πάντως έχεις όρεξη για off road εξορμήσεις, μπορείς να οργανώσεις δυο τινά: α) με στόχο τη Νιγρίτα να ανηφορίσεις στις πλαγιές του Βερτίσκου, είτε για το καταφύγιο του ορειβατικού συλλόγου (στα 14 χλμ.) είτε για το πέτρινο γεφύρι του Μεγάλου Ποταμού (ή Σουχνιάς) στον παλιό δρόμο που οδηγεί προς Σοχό και β) να καβαλήσεις  τα Κερδύλλια, και μέσω Ευκαρπίας να ψάξεις το Καστρί και την Ιερά Μονή των Ταξιαρχών. Μία δρασκελιά σε χωρίζει πλέον απ’ την Αμφίπολη. Λίγο ακόμα και θα πιάσεις θάλασσα!